Archiwa tagu: Dzień Czekisty

Dzień Czekisty 2015

Dodaj komentarz

20 grudnia. Rytuały formacji, z której wywodzi się prezydent Putin, nadal są mu bliskie. Koledzy, z którymi służył przed laty w ponurej instytucji oznaczanej światowej sławy skrótem KGB, zajmują dziś (i nie od dziś) wysokie urzędy państwowe. I w tym roku (jak co roku) w Dzień Czekisty, jak potocznie nazywa się zawodowe święto funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa, Władimir Putin nie zapomniał o kolegach. Wysłał oficjalny telegram z podziękowaniem za „uczciwą pracę i odpowiedzialne traktowanie swoich obowiązków. […] To ludzie mężni, silni duchowo, prawdziwi profesjonaliści, którzy traktują służbę dla kraju jako dzieło życia”. A w przeddzień święta prezydent swoją prezydencką osobą był obecny na okolicznościowym uroczystym wieczorze w Pałacu Kremlowskim i trzymał mowę, w której zwracał się do zgromadzonych per „drodzy towarzysze” lub „szanowni przyjaciele”. Cóż, jak głosi znane kagebowskie powiedzonko, „byłych kagebistów nie ma”. Wezwał funkcjonariuszy do ścisłej współpracy z armią, aby przyczyniać się do poprawy obronności kraju.

Transmisję z Kremla nadał Pierwyj Kanał, najpopularniejsza ogólnokrajowa stacja telewizyjna (http://www.1tv.ru/video_archive/projects/concerts/p106697). Cały kraj mógł w sobotni wieczór zasiąść przed telewizorami i współuczestniczyć w radości organów. W części artystycznej wystąpił odwieczny zestaw wykonawców tak zwanej pieśni patriotycznej według wzorców radzieckiej szkoły: zespół marynarzy (z harmoszką, w prysiudach), ulubiony ansambl prezydenta „Lube”, Oleg Gazmanow i inni zasłużeni artyści z gatunku tych, co to „zawsze wszystko chętnie wyśpiewają”. Gigantyczna sala Pałacu Kremlowskiego zapełniona po brzegi „rycerzami tarczy i miecza”, wsłuchanymi w melancholijne piosenki – ach, każdy obywatel może poczuć się bezpieczny, gdy patrzy na to, jak głęboko humanitarne są rosyjskie służby bezpieczeństwa. Tych, którzy dosiedzieli do końca wokalnych i tanecznych popisów, oczekiwała prawdziwa niespodzianka: wyciągnięty z naftaliny dziejów stalinowski przebój „Szyroka strana moja rodnaja”. Przetarłam oczy i uszy ze zdumienia: ta pieśń opowiadająca, jak wiele jest wolności w kraju zniewolonym przez krwawego tyrana, była szczytem propagandowego zakłamania. I oto znowu powraca.

Nie tylko świat muzyczny uczcił „szanownych towarzyszy” Putina – rodzime rękodzieło przygotowało na tę okazję fantastyczne prezenty. Na przykład zaciski do banknotów z firmowym emblematem (można je zobaczyć na blogu Andrieja Malgina http://avmalgin.livejournal.com/5912455.html). Jeżeli komuś nie podoba się ta gustowna zatyczka, to może uradować serce czekisty, obdarowując go „beczułką FSB” – dębową beczką, w której można przechowywać alkohol, z emblematem FSB, a jakże: http://www.lubanka.ru/details.php?id=572&id_row=6643&idt=0 W tym sklepie internetowym „Łubianka” można kupić wiele analogicznych gadżetów – do użytku codziennego, do kuchni, do łazienki, na służbowe biurko. Z tej przemiłej okazji można sobie skonsumować torcik z branżowymi ozdobami: http://lubavasweet.ru/tort/149

Nie wszyscy jednak spędzili ten dzień, fetując czekistów. Na placu Łubiańskim w Moskwie pod przesławnym gmaszyskiem KGB-FSB odbyła się pikieta w obronie więźniów politycznych. Trwała kilka minut: https://www.youtube.com/watch?v=Z8g-HTzFoXI Zatrzymano kilka osób.

Rok temu Irina Dragunska z okazji Dnia Czekisty zamieściła wstrząsający materiał (https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1026725897342732&set=a.259241420757854.84852.100000159932701&type=3&theater). Zestawiła fotografie dzieci „wrogów ludu”, tych, których oprawcy z NKWD i innych mutacji tej instytucji, zmiażdżyli w bezlitosnych trybach machiny zwanej bezpieczeństwem państwowym. Zdjęcia opatrzyła tekstem: „Jeśli macie dzieci, nigdy nie poproszę was, byście choć przez chwilę wyobrazili sobie, że wasze cieplutkie, świeżo wykąpane dziecko, pachnące mydłem i miodem, w wyprasowanej flanelowej piżamce, biorą za rączkę obcy ludzie i prowadzą do pomieszczenia, w którym śmierdzi chlorem i – nie wiem, czym tam może jeszcze śmierdzieć – kapuśniakiem? buciorami? – i golą mu główkę do gołej skóry, fotografują, wydają dokument z przyznanym nowym nazwiskiem, wyśmiewają zagubienie, nazywając byłym paniczykiem, a potem wiozą długo zimną ciężarówką czy autobusem, do domu, gdzie takich jak on jest pełno. Nie chcę też, abyście wyobrażali sobie tego, który te dzieci ogolił, sfotografował, przebrał w przydziałowe ubranka. Ale to właśnie przedstawiciele tej formacji będą potem spokojnie pobierać wysokie emerytury, kopać kartofelki na działce i nigdy za nic nie zostaną pociągnięci do odpowiedzialności”.

Nie zostali i nie zostaną. Przynajmniej tak długo, jak długo na czele państwa będzie stał człowiek, który jest wierny etosowi tej nieludzkiej instytucji.

Dzień Czekisty na łamach „Time”

2 komentarze

Dziś mija 90. rocznica powołania Czeka – Nadzwyczajnej Komisji ds. Zwalczania Kontrrewolucji. 20 grudnia od 1995 roku jest obchodzony w Rosji jako Dzień Funkcjonariusza Organów Bezpieczeństwa (popularnie nazywany przez naród Dniem Czekisty). Za Władimira Putina – wychowanka KGB – rokrocznie odbywały się rytualne spotkania w gronie szefostwa, pokazywała je telewizja, prezydent przyjeżdżał, wygłaszał przemówienie, w którym chwalił funkcjonariuszy za osiągnięcia (nawet jeśli ich nie było), wręczał medale zasłużonym (odznaczeni podchodzili bokiem, tyłem, na czworaka – żeby tylko nie pokazać twarzy do kamery), rozdawał kwiaty wdowom po weteranach niewidzialnego frontu, po czym zaczynała się część dla oka zwykłego obywatela niedostępna. Poza tym uroczyście składano wieńce pod tablicą ku czci Jurija Andropowa na ścianie słynnego gmachu Łubianki. Tablicę zdemontowaną w latach 90. Putin kazał na powrót umieścić zaraz na początku swoich rządów (komentatorzy podśmiewali się nawet swego czasu, że Putin to „drugie, poprawione wydanie Andropowa”). Odbywały się okolicznościowe akademie na cześć, spotkania weteranów itd. Kraj mógł odczuwać dumę z organów bezpieczeństwa. Władza była blisko służb, służby były blisko władzy. Korporacja „siłowików-czekistów” z każdym rokiem rosła w siłę.

Tymczasem w tym roku – roku okrągłej rocznicy powstania Czeki, pramatki założycielki dzisiejszej Federalnej Służby Bezpieczeństwa – wielkich uroczystości brak. Prezydent wprawdzie spotkał się z kolegami na tradycyjnym wieczorku, ale powiedział im tylko srogo, że mają trzymać się litery prawa. W prasie pojawiły się zapowiedzi, że wielkich uroczystości nie będzie, „90. rocznica powołania Czeki może niepotrzebnie wywołać skojarzenia historyczne z KGB” – brzmiał enigmatyczny komunikat biura prasowego FSB.

Dlaczego zrezygnowano ze zwyczajowej czekistowskiej pompy i to akurat przy okazji okrągłej rocznicy? Czy dlatego że wywodzący się z KGB i FSB Putin nagle przestał chcieć eksponować swoją bliskość z organami? Czy dlatego że FSB zechciała się może odciąć od swoich czekistowskich i kagiebowskich korzeni? Czy może są jeszcze jakieś inne powody wyciszenia zwykle miłego sercu prezydenta święta funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwowego?

Może nie było się czym pochwalić? Dyrektor FSB Patruszew wystawił wprawdzie swoim podkomendnym laurkę za wykrycie kilkudziesięciu szpiegów i udaremnienie kilkuset zamachów terrorystycznych, ale zza przyjemnych sprawozdań sterczą uszy: wysocy funkcjonariusze i wywodzący się ze służb członkowie rządzącej korporacji ostatnio kilkakrotnie brali się za łby, walcząc o swoje biznesy (a mają się o co bić), dostęp do ucha prezydenta, rząd dusz w kraju, wpływ na wybór następcy cara… I może w tej sytuacji Kreml uznał, że powinien zademonstrować, że trzyma służby na dystans? Zwłaszcza przed decydującą fazą operacji „Sukcesor”. Z tym że nie wygląda to zbyt przekonująco, bo właśnie w tej operacji lojalny udział służb jest ważnym komponentem.

Ale poza wszystkim pan Putin ma dziś osobiście lepszy powód do świętowania. „Time” uznał go za „Człowieka Roku 2007”. Jeden z amerykańskich senatorów skrytykował wybór pisma, parafrazując słynną wypowiedź George’a Busha o Putinie: „Zajrzałem mu głęboko w oczy i zobaczyłem w nich trzy litery: K-G-B”. Jak widać, trudno uciec od tych skojarzeń.

O nominacji „Time’a” dla człowieka, który chce zostać premierem przy prezydencie Miedwiediewie warto jeszcze napisać parę słów oddzielnie. Do tematu zapewne więc wrócę.

Inne święta

4 komentarze

Mamy za sobą świętowanie 4 listopada, Dnia Jedności Narodowej – święta radosnego, choć niezrozumiałego i niezrozumianego (wymyślone na Kremlu tradycje związane z tym świętem albo za kilka lat okrzepną i faktycznie staną się tradycją, albo zwiędną, jeśli władzom nie przyda się wtłoczona w nie na siłę ideologia).

Minęła też dziewięćdziesiąta rocznica rewolucji bolszewickiej, zwanej w ZSRR Wielką Socjalistyczną Rewolucją Październikową. Historycy i publicyści rosyjscy tym razem poświęcili temu wydarzeniu wiele uwagi, można było w mediach poznać zdania odmienne od przyjętej przez długie lata sowieckiej zakłamanej sztampy. Jedni starali się odbrązowić rewolucyjne pomniki, obalić zakorzenione w społecznej świadomości mity, drudzy kpili z kupionych za niemieckie pieniądze bolszewików, wylansowanych potem na bohaterów narodowych, ba, bóstwa uwielbiane bezkrytycznie, inni występowali z płomienną owych bóstw obroną, jeszcze inni poszukiwali głębszej refleksji nad wydarzeniem, które naznaczyło całą XX-wieczną historię. I to nie tylko Rosji. To bardzo ważny krok ku zrozumieniu historii, oby nie była to tylko przelotna okolicznościowa jaskółka, a początek szerokiego, publicznego dyskursu, jakiego Rosji od lat brakowało.

Kilka dni wcześniej, 30 października, przypadał Dzień Ofiar Represji Politycznych. Prezydent Putin udał się samotnie na poligon w Butowie – miejsce kaźni ponad dwudziestu tysięcy ludzi, również starców, kobiet i dzieci, zamordowanych przez NKWD pod koniec lat 30. Patriarcha odprawił nabożeństwo żałobne ku czci ofiar – męczenników za wiarę prawosławną (wiele, jeśli nie większość ofiar to duchowni, członkowie ich rodzin, ludzie wierzący i za wiarę represjonowani). Prezydent wypowiedział po uroczystości kilka słów do dziennikarzy: „Represjonowano, rozstrzelano, pochowano”. Bezosobowe ofiary bezosobowego mordu. Może – tak jak chce wielu komentatorów – to faktycznie wielki przełom w myśleniu prezydenta Putina. Oddanie hołdu ofiarom zbrodniczego reżimu to wyrazisty, wspaniały gest, jakiego jeszcze nie było.

Oby rzeczywiście był to wielki przełom. Coś jednak przeszkadza mi w tak jednoznacznej ocenie. Bo ten gest nie pasuje do całej reszty – prezydent kilka razy prezentował się jako orędownik ZSRR, którego rozpad był dla niego „jedną z największych katastrof XX wieku”; przywrócił hymn państwa, które masowo mordowało własnych obywateli; z przekonania poszedł służyć do KGB, spadkobierczyni NKWD. Teraz postawił na kluczowych funkcjach w państwie przedstawicieli struktur bezpieczeństwa. Zbliża się kolejne święto: obchodzony z wielką pompą 20 grudnia, Dzień Czekisty. Prezydent zwykle spotyka się wtedy z dawnymi i nowymi kolegami, kierownictwem Federalnej Służby Bezpieczeństwa, przemawia, wręcza dyplomy i odznaczenia. Może faktycznie nastąpiła w prezydencie przemiana i podczas najbliższych obchodów powie coś nowego, na przykład odetnie się od niesławnej przeszłości poprzednich wcieleń „organów”.  Wtedy będzie bardziej wiarygodny jako człowiek pochylony z troską nad niewinnymi ofiarami reżimu. Wielki człowiek teatru, Konstanty Stanisławski mówił „nie wierzę”, jeśli aktor grał nieprzekonująco. Mnie też na razie trudno uwierzyć.

I jeszcze jedno. „Najważniejszy jest człowiek, a nie piękna z wierzchu, ale pusta w środku ideologia” – powiedział prezydent. Jeden z rosyjskich komentatorów poddał to stwierdzenie druzgocącej krytyce: jak może wypowiadać je człowiek, który podczas dramatycznych zamachów terrorystycznych (jak teatr na Dubrowce czy Biesłan) nie zatroszczył się o los zakładników, ale wyżej – ponad ich życie – postawił cele polityczne, które wierne mu służby specjalne miały zabezpieczyć.