8 kwietnia. Po odkryciu makabrycznych zbrodni armii rosyjskiej na cywilach w Buczy, Borodziance i innych miejscowościach obwodu kijowskiego (o czym napisałam w rubryce „Rosyjska ruletka” https://www.tygodnikpowszechny.pl/zbrodnia-w-buczy-jak-klamie-rosyjska-propaganda-172905) oraz dzisiejszym ostrzale dworca w Kramatorsku temat kondycji rosyjskich oligarchów przybladł. Dokończę jednak pisanie o tym rozdziale wojny, uzupełniając o najnowsze wiadomości z sankcyjnego frontu.

Casus Romana Abramowicza wydaje mi się w zestawieniu opowieści o „krzywdach” putinowskiej oligarchii szczególnie ważny i spektakularny. Bo też i postać jest wyjątkowa. Abramowicz zaistniał w latach 90. jako swego rodzaju przyboczny najważniejszego wówczas rozgrywającego w rosyjskim biznesie – Borysa Bieriezowskiego. Kręcił się zawsze tam, gdzie akurat trzeba było się kręcić. Niepozorny, nigdy się nie odzywał, czatował czujnie na tyłach i zawsze znajdował się w odpowiednim miejscu, gdy szło o duże konfitury. I ważne rozgrywki polityczno-biznesowe (choćby w sprawie Jukosu Michaiła Chodorkowskiego).

Pamiętam reportaż telewizyjny z posiedzenia nowo wybranej Dumy Państwowej III kadencji (1999). Świeżo upieczeni deputowani Bieriezowski i Abramowicz wchodzą na salę plenarną. Bieriezowski kłania się znajomym, widać, że jest w swoim żywiole, za nim powstrzymywanym truchcikiem podąża Abramowicz w kusej marynareczce, niepewnie rozgląda się na boki, pilnie szuka swego fotela, z nikim się nie wita. Nawet taka forma publicznego pojawienia się w ważnym miejscu najwyraźniej mu nie leżała. Wolał kuluary. I w tych kuluarach miał swoją ważną rolę. Dla Jelcynowskiej Familii był idealnym milczącym partnerem; nazywano go „sakiewką Jelcyna”, bo to on zabezpieczał finansowe harce prezydenta i jego bliskich. Legenda głosi, że kandydaturę następcy Jelcyna zaklepano „na szaszłykach” przyrządzanych przez Abramowicza. A następca przejął od chorego Jelcyna nie tylko walizeczkę z kodami atomowymi, ale także dyskretnego biznesmena od pokątnych finansów. Od wielu lat Abramowicz nazywany jest więc „sakiewką Putina”, czuwa nad przepływami bajońskich kwot, należących do szefa wszystkich szefów. Raje podatkowe, prezenty, jachty, nieruchomości. Trochę się tego uzbierało.

Abramowicz przez wiele lat wrastał w krajobraz Zachodu, na Wyspach zdobył popularność jako szczodry właściciel klubu piłkarskiego Chelsea, w Izraelu ubiegał się o laur najbardziej aktywnego dobroczyńcy; prasa entuzjazmowała się jego luksusowymi jachtami. W marcu br. Wielka Brytania, a zaraz potem Unia Europejska ogłosiły o objęciu Abramowicza, jako „osoby bliskiej Putinowi”, sankcjami, które oznaczały zamrożenie aktywów. Abramowicz próbował się ratować, przekazał swoje akcje ukochanej londyńskiej perełki fundacji klubu Chelsea. I wystawił klub na sprzedaż, ale sprzedać go nadal nie może właśnie ze względu na sankcje. Trochę mu się do lewego ucha nalało, ale biznesowy animusz go nie opuszcza – kilka dni temu turecka prasa donosiła, że miliarder (bo mimo dużych strat na sankcjach nadal dysponuje majątkiem wartym miliardy) ma ugadane warunki nabycia klubu piłkarskiego Goeztepe.

Gdy toczyły się rozmowy pomiędzy delegacjami Ukrainy i Rosji w sprawie warunków zażegnania konfliktu, na łamach „The Wall Street Journal” pojawiła się dziwna publikacja. Gazeta pisała, jakoby prezydent Wołodymyr Zełenski poprosił prezydenta Joe Bidena o odroczenie wprowadzenia sankcji przeciwko Abramowiczowi. Oligarcha miał się bowiem podjąć udziału w rozmowach pokojowych. Potem zainteresowanie osobą niecodziennego negocjatora wzmogło się po przeciekach, że został on – wraz z dwoma innymi członkami ukraińskiej delegacji – otruty, a może tylko podtruty. Wiadomo, jaką Rosjanie mają reputację, jeśli chodzi o trucie adwersarzy, wiadomość więc wzbudziła sensację. Mocno to mętne i naciągane. Kijowski dziennikarz i wieloletni komentator (również) rosyjskiej sceny politycznej Witalij Portnikow tak napisał o pokojowym fenomenie Abramowicza na stronie „Grani.ru”: odroczenie sankcji, o którym pisze „WSJ”, „jest świadectwem tego, że Zachód (i Ukraina też) nie rozumie, jak funkcjonuje symbioza władzy i biznesu w Rosji. Na Kremlu udają obojętność, ale boją się zachodnich sankcji i robią wszystko, co możliwe, aby je obejść. Historia z pośrednictwem Abramowicza w rozmowach wygląda na czystej wody blef. Abramowicz żadną miarą nie może wpłynąć na Putina. Natomiast Putin może wpłynąć na Abramowicza. […] Putin jest zainteresowany tym, aby Abramowicz zachował przynajmniej część swoich aktywów”. Bo to, krótko rzecz ujmując, ukryte aktywa samego Putina.

I dalej. „Komedia z pośrednictwem Abramowicza w faktycznie nieistniejących rozmowach – rosyjscy uczestnicy po prostu chcą zyskać na czasie, aby dać Putinowi możliwość przegrupowania i zebrania nowych sił w miejsce rozbitych – może być Kremlowi potrzebna, aby dać Abramowiczowi dodatkowy czas na przeniesienie swoich pieniędzy (i nie tylko swoich) z USA w bardziej pewne miejsce”.

Warto zwrócić uwagę, że inni oligarchowie wykonali po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę bezpieczne zanurzenie głębinowe, nie wychylają się, nie krzyczą. I tylko Abramowicz odważnie gra rolę gołębia pokoju. Bez zezwolenia Kremla nie mógłby się podjąć takiej misji, to nie ulega kwestii. Portnikow widzi w tym logikę: bo Kreml jest zainteresowany ochronieniem właśnie pieniędzy Abramowicza. Dlatego że jego biznes jest historycznie związany z prezydentem. Trzeba ratować ten biznes wszelkimi możliwymi metodami. Metoda „na negocjatora” też jest dobra.
*
Dziś Unia Europejska ogłosiła nową listę sankcyjną liczącą 217 pozycji. Znaleźli się na niej m.in. Oleg Deripaska (co ciekawe, wcześniej nie był objęty europejskimi sankcjami), Borys i Igor Rotenbergowie, Said Kerimow, Kiriłł Szamałow (eksmąż młodszej córki Putina) oraz córki prezydenta – Katerina Tichonowa i Maria Woroncowa.